Slide 1 Slide 2 Slide 3 Slide 4


Budka lęgowa dla jerzyka - jak zrobić, gdzie i kiedy powiesić?

Podstawowe parametry:
Wysokość: 20 cm
Szerokość: 18 cm
Długość: 34 cm
Wymiary owalnego wlotu: 6,5 x 3,5 cm, alternatywnie w celu ograniczenia dostępności budki dla szpaków możemy zastosować wymiar 6,0 x 3,0 cm, rozmiar ten został sprawdzony przez firmę Ussuri Ochrona Przyrody (http://ussuri.pl)

Odległość od dolnej krawędzi otworu wlotowego do dna: 5 cm
Przednia lub boczna ścianka jest otwierana w celu kontroli
i czyszczenia budki po lęgach.

Potencjalne gatunki, które mogą zająć skrzynkę:
Jerzyk, szpak, wróbel, mazurek

Gdzie i jak wieszać?

Jerzyk jest ptakiem zasiedlającym głównie miasta, gdzie gniazduje przede wszystkich na murowanych, wyższych budynkach. Budkę lęgową należy umieścić jak najwyżej, najlepiej na ścianie powyżej drugiego piętra, ale w miejscu, gdzie ptaki mają swobodny dolot. Należy unikać południowej wystawy, aby budka się nie nagrzewała. Mając na uwadze to, że jerzyki często gniazdują w koloniach, można powiesić dla nich kilka budek na jednym budynku.
 
W Europie i w Polsce stosuje się wiele różnych modeli budek. Różnią się one materiałem, budową i kształtem otworu wlotowego oraz metodami montażu. Podstawowe wymiary są zbliżone do przedstawionych na schemacie. Modyfikacje wlotu mają zapobiegać zajmowaniu budek przez inne niepożądane gatunki, głównie szpaki. Budki wyposażone są w dwie listwy tylne służące do mocowania do ściany przy pomocy kołków rozporowych lub gwoździ, ewentualnie w otwory montażowe w tylnej ściance. W sytuacjach indywidualnych można zmienić sposób mocowania, np. przy pomocy kątowników przykręcić budkę do sufitu balkonu. Od budek wieszanych na budynkach wymaga się dłuższej żywotności i trwałości niż nadrzewnych, szczególnie w przypadku wieszania w miejscach trudno dostępnych. Dlatego powinny być wykonane z trwałego materiału, np. ze sklejki wodoodpornej lub desek dobrze zaimpregnowanych i zabezpieczonych przez dodatkowe pokrycie daszka blachą. Jedynie budki wieszane całkowicie pod okapem mogą nie posiadać zabezpieczeń przeciw wilgoci.

  • Fot. Mariusz Grzeniewski

  • Fot. Mariusz Grzeniewski

  • Fot. Mariusz Grzeniewski

  • Fot. Mariusz Grzeniewski

Budki lęgowe dla jerzyków w różnych lokalizacjach.

W przypadku zdejmowania i ponownego wieszania budek trzeba zadbać o to, aby otwór wlotowy znajdował się w tym samym miejscu. Zmiany mogą spowodować trudności z trafieniem ptaków do budki, gdyż trudno uczą się one nowych lokalizacji. Nawet niewielkie przesunięcie budki może zakłócić lęgi. Jerzyki doskonale pamiętają, gdzie miały gniazda w ubiegłym roku i na pamięć próbują się dostać nawet do zamurowanych i zakratowanych otworów. Mija zawsze jakiś czas zanim znajdą nowe miejsca do gniazdowania, co może spowodować opóźnienie lęgów lub nie przystąpienie do nich w ogóle.

  • Rodzina jerzyków w budce lęgowej. Na pierwszym planie ptak dorosły z białym podgardlem, z tyłu młode. Fot. Adam Tarłowski

  • Budki dla jerzyków umieszczone od wewnętrznej strony drewnianych żaluzji, w oknie wieży kościelnej. Fot. Adam Tarłowski

  • Budki dla jerzyków w wieży kościelnej, widok z zewnątrz. Bielany - Warszawa. Fot. Mariusz Grzeniewski

  • Pierwsza w Polsce wieża dla jerzyków, Osiedle Piaski w Warszawie. Fot. Mariusz Grzeniewski

Kiedy wieszać?

Większość jerzyków przylatuje do Polski w pierwszej połowie maja, dlatego też budki dla tych ptaków można montować dopiero na początku tego miesiąca lub w końcu kwietnia. Jeśli budka dla jerzyka zostanie zamontowana wcześniej, to może być zajęta przez szpaki, wróble lub mazurki. Aby się przed tym ustrzec, można zatykać otwory wlotowe budek po sezonie lęgowym i odetkać 1 maja. Drugim sposobem jest zdjęcie budki po lęgach i powieszenie z powrotem tuż przed przylotem ptaków z zimowiska.


Jerzyki są bardzo konserwatywne jeśli chodzi o miejsce lęgowe. Gnieżdżą się przez wiele lat w tych samych miejscach i trudno przyzwyczajają sie do nowych lokalizacji w przypadku np. zamurowania dawnych gniazd. Dlatego budki dla nich warto wieszać już w czerwcu i lipcu, aby ptaki je znalazły i przyzwyczaiły się do nich jeszcze przed odlotem.

Sposób kontroli

Termin czyszczenia i konserwacji skrzynek powinien uwzględniać terminy, podobnie jak w przypadku innych drobnych gatunków ptaków, przyjęte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska, a więc od 16 października do końca lutego.