Badania naukowe

Badania powinny być nieodłącznym elementem każdego projektu ochroniarskiego. Niestety, ze względu na brak lub bardzo ograniczone możliwości ich finansowania przez fundusze celowe oraz często wysokie koszty, są prowadzone rzadko. Badania biologii, ekologii oraz wędrówek (w przypadku migrantów) dają nam naukową podstawę do prowadzenia skutecznej ochrony rzadkich gatunków. Pomagają zrozumieć procesy zachodzące w zagrożonych populacjach.

W naszych działaniach można wyróżnić 3 główne kierunki badań. Są to badania:
- biologii lęgowej i ekologii (analiza wypluwek, monitoring gniazd za pomocą fotopułapek)
- genetyczne (DNA jądrowe i mitochondrialne)
- dyspersji i migracji (znakowanie kolorowymi obrączkami i znaczkami skrzydłowymi, telemetria GPS).
Wyniki badań są publikowane w czasopismach naukowych lub upubliczniane w postaci raportów na stronie http://www.bocian.org.pl/blotniak/publikacje

Monitoring populacji

Błotniak łakowy jest jednym z 12 gatunków ptaków objętych programem Monitoringu Ptaków Drapieżnych (MPD), który jest programem jednostkowym Monitoringu Ptaków Polski. MPD jest realizowany od roku 2007 na 49 powierzchniach monitoringowych (kwadraty 10×10 km). Program koordynuje Głównyt Inspektorat Ochrony Środowiska, a finansuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wykonawcą prac terenowych jest Komitet Ochrony Orłów. Z wynikami MPD można zapoznać się korzystając z bazy danych GIOŚ (http://monitoringptakow.gios.gov.pl/baza-danych)

W latach 2017-2020, w ramach projektu pt. “Realizacja Krajowego Planu Ochrony Błotniaka Łąkowego – etap I” prowadzimy monitoring parametrów rozrodu błotniaka łąkowego w obszarze Natura 2000 Ostoja Biebrzańska PLB200006. Ocena sukcesu lęgowego błotniaka łąkowego to również jedno z działań (nr 59) projektu Planu Zadań Ochronnych ostoi.

W ramach prowadzonej przez nas działalności, od roku 2008 prowadzimy monitoring błotniaka łąkowego na 9 powierzchniach na Podłudniowym Podlasiu. Co roku gromadzimy dane o liczbie stanowisk lęgowych i liczbie par (kategorie lęgowości B+C) na stanowiskach w gminach: Zalesie i Rokitno (powiat bialski), Huszlew i Olszanka (powiat łosicki), Przesmyki i Paprotnia (powiat siedlecki), Bielany i Repki (powiat sokołowski) oraz powierzchni “Mordy”, która jest zlokalizowana na styku 3 gmin. Monitoring jest realizowany na obszarze gdzie wykazano (patrz cenzus) największe liczebności i zagęszczenia błotniaka łąkowego w Polsce.

Badania genetyczne
W latach 2011-2013 uczestniczyliśmy w projekcie pn. Zróżnicowanie genetyczne polskiej populacji błotniaka łąkowego Circus pygargus w kontekście jego ochrony, który realizowało Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie. Badania były prowadzone w ramach grantu nr NN304157839 przyznanego w konkursie nr 39 przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Cele badawcze
1. Określenie poziomu zmienności genetycznej w populacjach, co pozwoli stwierdzić, w jakim stopniu niedawne procesy demograficzne, które zaszły w populacji błotniaka łąkowego (drastyczny spadek liczebności) wpłynęły na poziom zmienności genetycznej gatunku.
2. Oszacowanie zróżnicowania genetycznego między nimi, co pozwoli stwierdzić, czy i w jakim stopniu populacja europejska podzielona jest na odrębne jednostki genetyczne (populacje).
3. Oszacowanie poziomu zróżnicowania genetycznego między poszczególnymi koloniami lęgowymi i w ich obrębie, co pozwoli stwierdzić, czy kolonie lęgowe składają się ze spokrewnionych osobników, czy ich formowanie jest niezależne od spokrewnienia.
4. Dostarczenie danych umożliwiających opracowanie Krajowego Planu Ochrony Błotniaka Łąkowego.

Badania pokarmu
Podstawowym pokarmem błotniaka łąkowego są przede wszystkim gryzonie polne (zwłaszcza nornik zwyczajny Microtus arvalis), które mogą stanowić nawet 80% schwytanych ofiar. Dopełnieniem diety są podloty i (rzadziej) osobniki dorosłe ptaków śpiewających (m.in. skowronka, pliszki żółtej, świergotka łąkowego), duże owady (głównie pasikoniki oraz chrząszcze), a także jaszczurki i jaja ptaków. Poszczególne składowe diety mogą stanowić różny udział, przykładowo w „polnej” populacji błotniaka łąkowego odsetek chwytanych ptaków i szarańczaków jest znacznie większy niż u ptaków polujących na terenach podmokłych, na których dominują łąki.

Pierwsze opracowane przez nas dane (Mirski et al. 2009) wykazały istotne znaczenie owadów, zwłaszcza Orthoptera w okresie pisklęcym w diecie „polnej” populacji błotniaka łąkowego. Owady stanowiły aż 75% wszystkich schwytanych ofiar, znacznie mniejszy był udział gryzoni (12,7%) oraz ptaków (12,1%). Pod względem biomasy największy udział miały ptaki (54,9%), a najmniejszy (9,0%) owady.

Kolejnym etapem badań było opublikowanie materiału zebranego w latach 2007-2011 (ponad 800 wypluwek) – Mirski P., Krupiński D., Szulak K., Żmihorski M. 2016. Seasonal and spatial variation of the Montagu’s Harrier’s Circus pygargus diet in Eastern Poland. Bird Study 63 (2), 165-171. http://dx.doi.org/10.1080/00063657.2016.1143914